ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਆਧੁਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਵਾਹਿਦ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼, ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਨਸਲਵਾਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ 27 ਸਾਲ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ। ਉਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਰੱਖਿਆ, ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀਆਂ। ਕੈਦ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਨਿੱਜੀ ਕੀਮਤ ਤਾਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਇੱਕ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤਾ। ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਰੰਗਭੇਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ। ਇਹ ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਦੇ ਕੈਦੀ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੱਕ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਸਰੋਤ ਗਾਥਾ ਹੈ।
ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ‘ਖੋਸਾ’ ਨਾਂਅ ਦੀ ਬੋਲੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਟੈਂਬੂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਦੀਬਾ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹੈਨਰੀ ਮੰਡੇਲਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨੌਜਵਾਨ ਨੈਲਸਨ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਟੈਂਬੂ ਦੇ ਰੀਜੈਂਟ ਜੋਂਗਿੰਤਾਬਾ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਨੈਲਸਨ ਨੇ ਵਕੀਲ ਬਣਨ ਲਈ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਣਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ। ਉਨਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਨੇਟਿਵ ਕਾਲਜ (ਫੋਰਟ ਹੇਅਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ) ਵਿੱਚ ਪੜਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਟਵਾਟਰਸੈਂਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਨੂੰਨ ਦੀ ਉਚੇਰੀ ਪੜਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨਾਂ ਵਕੀਲ ਬਣਨ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਸੰਨ 1944 ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ, ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਯੂਥ ਲੀਗ ਦੇ ਆਗੂ ਬਣੇ। ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਹੋਰ ਅਹੁਦਿਆਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਟੀ ਦੀਆਂ ਨਸਲਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਸੰਨ 1952 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨਸਬਰਗ ਵਿਖੇ, ਸਾਥੀ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇਤਾ ਓਲੀਵਰ ਟੈਂਬੋ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਨ 1948 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਰੰਗਭੇਦ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸੀ, ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਲੇ ਕਨੂੰਨ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਸਾਲ ਵੀ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪਾਸ ਕਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਵੱਗਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ (ਪਾਸ, ਪਾਸ ਬੁੱਕ, ਜਾਂ ਹਵਾਲਾ ਕਿਤਾਬਾਂ) ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਵਿਤਕਰੇ ਵਾਲੇ ਕਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਅਹਿੰਸਕ ਸਾਧਨਾਂ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਸੰਨ 1955 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਚਾਰਟਰ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸੀ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਨਸਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਮੰਡੇਲਾ ਦੀ ਨਸਲਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨੇ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਸੰਨ 1952 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਨਾਂ ’ਤੇ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਦਸੰਬਰ 1956 ਵਿੱਚ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗਿ੍ਰਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਰੰਗ-ਭੇਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਉਸੇ ਸਾਲ ਮੁਕੱਦਮਾ ਲੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1961 ਵਿੱਚ ਬਰੀ ਹੋਏ। ਸੰਨ 1960 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਰਪਵਿਲੇ ਵਿਖੇ ਪੁਲਿਸ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਹੱਥੇ ਕਾਲੇ ਮੂਲ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਏ. ਐੱਨ. ਸੀ. ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹਿੰਸਕ ਰੁਖ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਨ 1962 ਵਿੱਚ ਉਹ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਅਲਜੀਰੀਆ ਵੀ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਾਪਸ ਵੀ ਆਏ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੂੰ ਨਟਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੋਡ ਬਲਾਕ ਤੋਂ ਗਿ੍ਰਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।
ਅਕਤੂਬਰ 1963 ਵਿੱਚ, ਰਿਵੋਨੀਆ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਿੱਚ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਮੰਡੇਲਾ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਤੋੜ-ਭੰਨ, ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਅਤੇ ਹਿੰਸਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੰਡੇਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕੁਝ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀ ਤਕਰੀਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਨੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ’ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 12 ਜੂਨ, 1964 ਨੂੰ, ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਰਾਹਤ ਦੇ ਕੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤਹਿਤ, 1964 ਤੋਂ 1982 ਤੱਕ ਮੰਡੇਲਾ ਨੂੰ ਕੇਪ ਟਾਊਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੋਬੇਨ ਆਈਲੈਂਡ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨਾਂ ਨੂੰ 1988 ਤੱਕ ਸਖ਼ਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਾਲੀ ਪੋਲਸਮੂਰ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਤਪਦਿਕ ਦੇ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਿਕਟਰ ਵਰਸਟਰ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਮੰਡੇਲਾ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤੀਆ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ 1976 ਵਿੱਚ, ਇਸ ਸ਼ਰਤ ’ਤੇ ਕਿ ਉਹ ਟਰਾਂਸਕੇਈ ਬੰਤੁਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੁਤੰਤਰ-ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣ। ਸੰਨ 1985 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਲਈ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਿਦ੍ਰੋਹ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਦੀ ਲੋੜ ਦੱਸੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਵੀ ਕਿ ਸਿਰਫ ਆਜ਼ਾਦ ਆਦਮੀ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੈਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਹ ਆਜ਼ਾਦ ਆਦਮੀ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਕੈਦ ਦੌਰਾਨ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਕਾਲੇ ਮੂਲ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਸਮਰਥਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੀ ਕੈਦ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੱਲੋਂ ਰੰਗਭੇਦ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਈ। 1983 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਗੜ ਗਈ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ 1988 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਲਾਤ ਹੋਰ ਪੇਚੀਦਾ ਹੁੰਦੇ ਗਏ। 11 ਫਰਵਰੀ 1990 ਨੂੰ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੀ ਕਲਰਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੰਡੇਲਾ ਨੂੰ ਜੇਲ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਮੰਡੇਲਾ ਨੂੰ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਉੱਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਜੁਲਾਈ 1991 ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ।
ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਰੰਗਭੇਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਨਸਲੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਡੀ ਕਲਰਕ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਅਪ੍ਰੈਲ 1994 ਵਿੱਚ ਮੰਡੇਲਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਮਤਾ ਰਾਹੀਂ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 10 ਮਈ ਨੂੰ ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬਹੁ-ਜਾਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ। ਉਨਾਂ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਤਹਿਤ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਲ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਕਾਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।
ਸੰਨ 1996 ਵਿੱਚ ਉਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਅਗੁਆਈ ਕੀਤੀ। ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1997 ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਆਪਣੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਥਾਬੋ ਮਬੇਕੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਮੰਡੇਲਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵੀ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਉੱਤੇ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਬਣੇ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਨਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਦੂਜਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨਹੀਂ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ 1999 ਵਿੱਚ ਮਬੇਕੀ ਨੇ ਉਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲਈ। ਅਹੁਦਾ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਸਰਗਰਮ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਪਰ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸੁਲਾ-ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1999 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜ਼ਰੀਏ ਓਹ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਨਾਲ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਰਹੇ। ਸਾਲ 2008 ਵਿੱਚ ਮੰਡੇਲਾ ਦੇ 90ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਗ੍ਰੇਟ ਬਿ੍ਰਟੇਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਸ਼ਨ ਸਮਾਗਮ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
5 ਦਸੰਬਰ 2013 ਨੂੰ ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਭਾਵੇਂ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਸ ਫ਼ਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ, ਪਰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਹੁਣ ਵੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਵਰੇ 18 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮੌਕੇ ‘ਮੰਡੇਲਾ ਦਿਵਸ’ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਸਬੰਧੀ ਉਨਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 18 ਜੁਲਾਈ, 2009 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਗਲੋਬਲ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਮੁਹਿੰਮ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦਾ ਆਗ਼ਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਦਿਨ ਹਰ ਸਾਲ ‘ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਵਸ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਲੋਕ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਦੇ ਹੋਏ, ਜੇਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਨੇ ਲੋਕਤੰਤਰ, ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਕਦੇ ਵੀ ਡੋਲਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਭੜਕਾਹਟ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਨਸਲਵਾਦ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਸਲਵਾਦ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ। ਉਨਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਉਨਾਂ ਸਭਨਾਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣਦਾ ਰਹੇਗਾ ਜੋ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਅਤੇ ਵੰਚਿਤ ਹਨ; ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਵੀ, ਜੋ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਵ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ।
-ਪੰਜਾਬ ਪੋਸਟ
